Gün içerisinde belkide onlarca web sitesini ziyaret ediyoruz, birçok konu hakkında araştırmalar yapıyoruz. Bunları yaparken kullandığımız en temel araç tarayıcılardır(browser). Bir web sitesine girmek istediğimizde yapacağımız ilk iş bir tarayıcı açmaktır. Tarayıcılar bu kadar yaygın bir şekilde kullanılmasına rağmen, birçok kişinin tarayıcıların nasıl çalıştığına dair pek bir fikri yok. Bu yazımızda internet tarayıcıları nasıl çalışır ? sorunu yanıtlayacağız.
İnternet Tarayıcısı Nedir ?
İnternet tarayıcılarının nasıl çalıştığını öğrenmeden önce, tarayıcı nedir ? sorusunu yanıtlamakta fayda var. Tarayıcı, web sayfaları, resimler, videolar ve diğer dosyalar dahil olmak üzere World Wide Web’deki içeriği bulmak, almak ve görüntülemek için kullanılan bir yazılım uygulamasıdır. Yani daha basit bir deyimle, internette bulunan ve yayınlanan içerikleri bize göstermesi için kullandığımız bir yazılım.
Bir İnternet Taraycısı Nasıl Çalışır ?
Bir web tarayıcısının nasıl çalıştığını öğrenmeye başlamadan önce, tarayıcının işleyişinde önemli bir rol oynayan bileşenlerine kısaca bir göz atalım.
İnternet Tarayıcısının Bileşenleri
Bir internet tarayıcısı 7 farklı bileşenden oluşur.
1. Kullanıcı Arayüzü (User Interface)
Arayüz, tarayıcı ile etkileşime girdiğiniz alandır. Adres çubuğunu, ana sayfa, geri, ileri ve yenileme gibi ekran kontrollerini, web sayfasının görüntülendiği kısmı, yer imleri düğmesini ve tarayıcı ekranındaki diğer tüm seçenekleri içerir.
2. Tarayıcı Motoru (Browser Engine)
Tarayıcı Motoru, kullanıcı arayüzü ile işleme motoru arasında bir bağlantı sağlar. Çeşitli kullanıcı arayüzlerinden gelen girdilere dayalı olarak işleme motorunu yönetir.
3. İşleme Motoru (Rendering Engine)
İşleme Motoru, istenen web sayfasını tarayıcı ekranında işler. Web sayfası, genellikle HTML ile yazılan bir belgedir. Bu belgeyi ve verileri, kullanıcıların istenen siteyi, resmi veya videoyu görebilmesi için anlaşılır bir biçime dönüştürür.
4. Ağ (Networking)
Ağ bileşeni, internet iletişimini ve güvenliğini yönetir. HTML ve FTP gibi yaygın internet protokollerini kullanarak URL’leri alır.
5. JavaScript Yorumlayıcı
JavaScript yorumlayıcı, adından da anlaşılacağı gibi, bir web sitesine gömülü JavaScript kodunu yorumlar ve yürütür. Sonuçlar daha sonra görüntülenmek üzere işleme motoruna gönderilir.
6. UI Backend
UI Backend, bir web sitesinde bulunan temel widget’ların (input box, check box vs…) çizilmesine yardımcı olur. Bunun için temel alınan işletim sistemi kullanıcı arayüzü yöntemlerini kullanır.
7. Veri Depolama (Data Storage)
Tarayıcının Çerezler, Yerel Depolama, Oturum Depolaması, IndexedDB, WebSQL ve FileSystem dahil olmak üzere tüm verilerini depolamak için kullandığı tek tip bir katmandır.
Tarayıcı Çalışma Mantığı
Tarayıcı bileşenlerinide öğrendiğimize göre artık bir tarayıcının nasıl çalıştığını öğrenmeye hazırız demektir.
Bir bağlantıya tıkladığınızda veya bir URL girdiğinizde, tarayıcı web’in diğer bölümlerine bilgi veya veri gönderir ve alır. Aldığı bilgiler, işleme motoru tarafından işlenir ve anlaşılır bir formata çevrilir. Daha sonra kullanıcı arayüzünde görüntülenir.
Bu işlemlerin adım adım nasıl ilerlediğine bakalım.
- Web tarayıcısına bir URL girersiniz.
- Tarayıcı, DNS kullanarak etki alanı için IP adresini bulur.
- Tarayıcı, sunucuyla bir bağlantı başlatır.
- Ardından, web sunucusuna bir HTTP isteği gönderir.
- Sunucu isteği işler ve bir HTTP yanıtı gönderir.
- Tarayıcı, HTML içeriğini, yani web sayfasını işler ve görüntüler.
Tarayıcılarla İlgili Genel Terimler
İnternet, web veya tarayıcılar hakkında karşılaşabileceğiniz yaygın olarak kullanılan terimleride kısaca açıklayalım.
- URL : Evrensel kaynak bulucu, Web’deki belirli bir benzersiz kaynağın adresidir.
- HTML : HTML, web sayfaları ve uygulamalar oluşturmak için kullanılan HyperText Markup Language anlamına gelir. Daha fazla bilgi ve eğitimleri için ‘HTML Dersleri‘ adlı kategorimizi ziyaret edebilirsiniz.
- HTTP : HTTP, HTML belgeleri gibi kaynakların getirilmesine izin veren bir protokoldür. Bu bir istemci-sunucu protokolüdür, yani web tarayıcınız istekleri başlatır. Ayrıntılı bilgi için ‘HTTP Nedir ? Nasıl Çalışır ?‘ adlı yazımızı okuyabilirsiniz.
- IP Address : İnternete bağlı belirli bir sunucunun konumunu tanımlar. Her web sitesinin kendi benzersiz IP adresi vardır ve birden çok yerde barındırıldığında birden çok IP adresi olabilir.
- DNS : DNS (Domain Name System), alan adlarının kayıtlarını içeren veritabanıdır. İnsan tarafından okunabilen adresleri kullanan web sitelerinin keşfedilmesine yardımcı olur.
- Çerezler (Cookies) : Çerezler, web sitelerinin cihazınızın depolama alanında depoladığı küçük veri parçalarıdır.
Popüler Olarak Kullanılan İnternet Tarayıcıları
Google Chrome
Google Chrome şu anda %64’ün üzerinde pazar payıyla dünyanın en popüler web tarayıcısıdır. İlk olarak 2008’de piyasaya çıktı. Tarayıcı, Google’ın Blink işleme motorunu kullanıyor.
Firefox
Firefox, Mozilla’nın ücretsiz ve açık kaynaklı bir web tarayıcısıdır. İlk olarak 2002’de piyasaya çıktı. Firefox, web sayfalarını oluşturmak için Gecko işleme motorunu kullanır. Şu anda küresel tarayıcı pazar payının %4’ünden fazlasını elinde tutuyor.
Microsoft Edge
Microsoft Edge ilk olarak 2015 yılında Windows 10’da varsayılan tarayıcı olarak Internet Explorer’ın yerini almak üzere piyasaya sürüldü. Daha sonra Android, iOS ve macOS için kullanıma sunuldu. %3’lük bir pazar payına sahip.
Opera
Opera, 1995 yılında piyasaya sürülen Opera Software tarafından geliştirilen çok platformlu bir web tarayıcısıdır. Piyasadaki en eski web tarayıcılarından biridir.
Safari
Safari, Apple ürün kullanıcıları arasında popüler olan başka bir tarayıcıdır. İlk olarak 2003’te Mac OS X için ortaya çıktı, mobil sürüm ise 2007’de iPhone OS 1 ile tanıtıldı. Ayrıca 2007’den 2012’ye kadar kullanılabilen bir Windows sürümü de vardı.
Bu yazımızda internet tarayıcıları nasıl çalışır ? Tarayıcı bileşenleri nelerdir ? gibi soruları yanıtladık. Diğer teknoloji konulu yazılarımızı da okumak isterseniz buraya tıklayarak tümüne ulaşabilirsiniz.