Bu yazımızda hepimizin günlük hayatta bilgisayarlarımızda veya telefonlarımızda kullandığımız işletim sistemleri hakkında konuşacağız. İşletim sistemi nedir ? İşletim sistemleri tarihçesi gibi konulara açıklık getireceğiz. Umarım faydalı olur.
İşletim Sistemi Nedir ?
İşletim sistemi bir sistem yazılımıdır. Bilgisayar donanımının denetimi ve yönetiminden, temel sistem işlemlerinden ve uygulama yazılımlarını çalıştırmaktan sorumludur. Tüm yazılımların belleğe, girdi/çıktı aygıtlarına ve kütük sistemine erişimini sağlar. Birden çok yazılım yani program aynı anda çalışıyorsa, her yazılıma yeterli sistem kaynağını ayırmak ve birbirleri ile çakışmamalarını sağlamaktadır.
İşletim Sistemleri Tarihçesi
Teknolojinin gelişmesiyle yıllar içerisinde 4 farklı nesil işletim sistemi ortaya çıkmıştır. Bizde işletim sistemleri tarihçesi konusunu 4 ana başlıkta işleyeceğiz.
Birinci Nesil İşletim Sistemleri (1945 – 1955)
1940 yıllarında Howard Aiken, John Von Neumann, John Presper Eckert ve William Mauncley vakum tüplerini kullanarak ilk hesap yapabilen makineleri üretmişlerdir. Bu makineler çok büyüktü, binlerce tüpten oluşuyordu ve çok yavaştı.
Bu makinelerde programlama, fişlerin farklı yerlere (portlara) takılıp çıkartılmasıyla yapılıyordu. Portlar üzerindeki yuvalara fişler takılı olduğu zaman, elektrik geçer ve 1 anlamına gelir; fişler takılı olmadığı zaman ise elektrik geçmez ve 0 anlamına gelirdi.
1950 yıllarında ise delikli kartlar çıkmıştır. Delikli kartlarda programlama, kartlar üzerindeki delikler ile işleniyordu. Kart üzerinde delinen kısım 1, delinmeyen kısım 0 anlamına gelirdi.
İkinci Nesil İşletim Sistemleri (1955-1965)
Bu yıllarda transistörler geliştirilmiştir ve bu transistörler büyük bir devrimin yaşanmasını sağlamıştır. Artık bu makineler müşterilere satılabilecek hale ve güvenilirliğe gelmişlerdi. Bu sebeple üretici firmalar satış yapmaya başladılar. Fakat çok pahalı olduğu için sadece büyük kurumlar, devletler ya da üniversiteler alabiliyordu.
Bu nesil makinelerde, bir iş yaptırmak için program Fortran ya da Assembler ile bir kağıda yazılırdı. Sonrasında bu program delikli kartlara aktarılır, bu kartlar sırasıyla makinelerde işletilirdi. Programların kartlardan aktarılma işlemi süresini azaltmak yani daha hızlı çalışabilmelerini sağlamak amacıyla da toplu iş sistemleri geliştirildi. Toplu iş sisteminde programlar kart okuyucusundan manyetik teybe kayıt edilirdi. Bu teyp bilgisayarda çalıştırılır sonrasında çıktılar manyetik teybe kayıt edilirdi. Daha sonra başka yerden de çıktılar yazıcılar ile alınırdı.
Üçüncü Nesil İşletim Sistemleri (1965-1980)
O dönemlerde sayısal hesaplamalarda kullanılan IBM 7094 ve karakter işlemlerinde kullanılan IBM 1401 vardı. IBM, 7094 ve 1401’in işlevlerini birleştirerek System-360 isimli yeni bir mimari oluşturdu. Bu mimari matematiksel ve ticari işlevler için geliştirilmiş oldu. 360 mimarisinde ilk kez entegre devreleri kullanıldı. Bu bilgisayarda kullanılan işletim sistemi OS-360‘dı. Bu sistemde çoklu programlama kavramı oluşturulmuştu.
Eskiden bilgisayarda bir iş çalışırken G/Ç (girdi/çıktı ) sebebiyle beklenildiğinden başka bir iş yapılamazdı. OS-360 ile bellek birden fazla parçaya ayrıldı ve her parçada başka işin çalışması yani çoklu programlama sağlanmış oldu. Bir işin çalışması G/Ç için askıya alındığında, bellekteki başka bir işe geçilirdi.
1961 yıllarında ilk küçük bilgisayarlar olan DEC PDP-1’ler çıkmıştır. 9.2 KB belleğe sahiptir. Makine başına 120.000$’a satılmıştır (7094 ‘ün %5 fiyatına).
Yine bu dönemde Ken Thompson bir PDP-7 küçük bilgisayar üzerinde çalışmıştır. Aynı zamanda UNIX işletim sistemini de geliştirmiştir. UNIX’in kaynak kodu açıktır. Bu yüzden farklı kurumlar kendi versiyonlarını geliştirebildiler. Bunlara AT&T’nin oluşturduğu System V ve Berkeley üniversitesinin oluşturduğu BSD’yi örnek gösterebiliriz.
Dördüncü Nesil İşletim Sistemleri (1980-1990)
Büyük ölçekli entegre devrelerinin geliştirilmesi ile kişisel bilgisayarların (PC) devri başlamıştır. Kişisel bilgisayarlar, 1 cm silikon üzerinde yüzlerce transistörden oluşmuştu.
IBM
1980 yıllarında IBM, IBM PC isimli bir bilgisayar geliştirmiştir. IBM yeni sistemi için Bill Gates ile BASIC yorumlayıcısının lisansı için görüşme yaptı. Aynı zamanda da işletim sistemi konusunu da görüştüler. Bill Gates, o zamanlarda en büyük işletim sistemi (CP/M) üreticisi olan Digital Research firmasını önerdi. Fakat firma IBM’nin isteklerini kabul etmedi. Daha sonra IBM, Bill Gates ile tekrar görüşme yaptı. Bill Gates, Seattle’da yer alan bir bilgisayar üreticisinin, Seattle Computer Products firmasının DOS (Disk Operating System) isimli işletim sistemini satın aldı. Fiyatı yaklaşık 50000$ idi. Bill Gates, IBM’ye DOS/BASIC paketini önerdi ve IBM bu paketi kabul etti. Sonrasında Gates, DOS’ u yazan Tim Peterson’ı çalışan olarak firmasına aldı ve çeşitli değişiklikler yaptırdı. Yeni sistemin ismi MS-DOS (MicroSoft Disk Operating System) oldu.
IBM PC ile MS-DOS birlikte kullanılmaya başlanmıştır. O yıllarda PC sistemleri klavye temelliydi. Kullanıcı klavyeden bir komut çalıştırıyor ve sonra sonucu alıyordu.
Apple
Doug Engelbart, GUI (Graphical User Interface)’ yi geliştirmiştir. Xerox Parc’ daki araştırmacılar bu sistemi kendi sistemlerinde kullanmışlardır. Steve Jobs, Xerox ziyeretinde bu sistemi görmüştür. Ve sonra Apple bilgisayarını GUI ile geliştirmeye karar vermiştir. Geliştirilen ilk sistemin adı Lisa’dır. Başarısız olmuştur çünkü çok pahalı ve kullanışsızdı. Ama sonra Apple ikinci sistemini geliştirdi. İkinci sistemine Macintosh adını verdi ve bu sistemle büyük bir başarı kazanmıştır.
Microsoft
Microsoft, MS-DOS’ un yeni versiyonunu geliştirmeye karar verdi o sırada Macintosh’ dan da çok etkilendi. Ve MS-DOS’un üzerinde çalışan bir pencere sistemi geliştirdi. 1985 yılından 1995 yılına kadar Windows MS-DOS üzerinde çalışan bir grafik uygulamaydı. Arka planda MS-DOS görevleri yerine getiriyordu.
Microsoft, 1995 yılında Windows 95 adında yeni bir işletim sistemi geliştirmiştir. Ve bu sistem bir çok işletim sistemi özelliklerini bünyesinde barındırıyordu. 1998 yılında da 16 bitlik Windows 98‘ i çıkarmıştır.
Başka bir Microsoft işletim sistemi olan Windows NT (New Technology), Windows 95 ile uyumlu bir işletim sistemidir. En baştan tekrar yazılmış ve 32 bitlik olarak tasarlanmıştır. David Cutler Windows NT’ nin baş tasarımcısıdır. Ve aynı zamanda VAXVMS işletim sisteminin tasarımcılarından da biridir. Window NT ilgiyi sadece Windows 4 ile yakalayabilmiştir.
Bu yazımızda işletim sistemi nedir ? İşletim sistemleri tarihçesi gibi konulara açıklık getirdik. Diğer işletim sistemleri yazılarımızı okumak için buraya tıklayabilirsiniz.